ផែនដី ព្រះចន្ទ និងព្រះអាទិត្យ THE EARTH, MOON, AND SUN

ផែនដី ព្រះចន្ទ និងព្រះអាទិត្យ

THE EARTH, MOON, AND SUN

ផែនដី, ព្រះច័ន្ទ, ព្រះអាទិត្យគឺជាវត្ថុដែលមានឥទ្ធិពលខ្លាំងបំផុតលើជីវិតយើង។ ព្រះអាទិត្យវិលតាមគន្លងផែនដីហើយផែនដីវិលតាមគន្លងព្រះអាទិត្យ។

The earth, moon, and sun are three objects that have the greatest impact on our lives. The moon orbits the earth, and the earth orbits the sun.

គន្លងផែនដី

THE EARTH’S ORBIT

          ព្រះអាទិត្យគឺវិលជំវិញខ្លួនឯងផងហើយវិលជំវិញព្រះអាទិត្យផង។

-          The earth is both rotating on its axis and revolving around the sun.

-          ការវិលរបស់ផែនដី (វិល) ជំវិញខ្លួនឯងជាហេតុផលដែលព្រះអាទិត្យរះទិសខាងកើតហើយលិចនៅទិសខាងលិចជាមូលហេតុដែលយើងមានរយៈពេលថ្ងៃ​ហើយក៏ជាហេតុផលដែលមានព្រះច័ន្ទមាន(សភាពខុសៗគ្នាដែរ)ហើយក៏ជាហេតុផលដែលផ្កាយមើលទៅហាក់បីដូចជាធ្វើចលនាជំវិញផែនដី។

-          Earth’s rotation (turns) on its axis is the reason why the sun rises in the east and sets in the west, the reason we have a length of a day, the reason why the moon goes through phases (looks different sometimes) and the reason stars seems to rotate around the earth

-          ផែនដីវិលជំវិញខ្លួនឯងរាល់២៤ម៉ោងក្នុង(១ថ្ងៃ)

-          Earth rotates on it’s axis every 24 hours (a day)

-          ផែនដីគឺត្រូវបានគេហៅថាការបង្វិលខ្លួនបន្តិចម្តងៗ

-          The earth is titled a little to it’s side as it rotates

-          ផែនដីវិលពីខាងលិចទៅខាងកើត ដែលជាមូលហេតុថ្ងៃរះនៅទិសខាងកើតហើយលិចនៅទិសខាងលិច។

-          Earth rotates from west to east, which is why the sun rises in the east and sets in the west

-          ការធ្វើដំណើររបស់ផែនដី (ធ្វើដំណើរ) វិលជំវិញព្រះអាទិត្យជាមូលហេតុដែលយើងមានរដូវខុសគ្នាក្នុងអំឡុងពេលពេញមួយឆ្នាំ។

-          Earth’s revolution (journey) around the sun is the reason we have different seasons, and it causes the length of a year

-          វាវិលជំវិញព្រះអាទិត្យរាងជាគន្លងអេលីប

-          It moves around the sun in an elliptical orbit

-          ផែនដីចំណាយពេល៣៦៥ថ្ងៃដើម្បីវិលពេញមួយជុំព្រះអាទិត្យ​ ក្នុង (១ឆ្នាំ)

-          The earth takes 365 days to complete one orbit around the sun (1 year)

-          ដោយសារផែនដីវិលជារង្វិលជំ ដូច្នេះពន្លឺព្រះអាទិត្យចាំងលើផែនដីពេញមួយឆ្នាំ។ ពេលអឌ្ឍគោលមួយត្រូវបានវិលបែទៅចំព្រះអាទិត្យវាធ្វើឲ្យមានរដូវក្តៅដែលមានអាសធាតុក្តៅល្មមហើយអឌ្ឍលមួយទៀតជារដូវរងាហើយអាកាសធាតុត្រជាក់ជាង។

-          Because the earth is tilted as it rotates, the amount of sunlight reaching the earth changes through the year. When one hemisphere is tilted toward the sun, it experiences summer and warmer weather, and the other hemisphere experiences winter and colder weather.

សំណួរៈ បើផែនដីកំពុងវិលហេតុអ្វីបានជាយើងមិនមានអរម្មណ៏ដឹង?

-          QUESTION: if the earth is moving, why can’t we feel it?

-          ចម្លើយៈ យើងមិនអាចមានអារម្មណ៏ដឹងពីចលនារបស់ផែនដីពីព្រោះគ្រប់អ្វីទាំងអស់ រួមទាំងបរិយាកាសរបស់ផែនដី និងមហាសមុទ្រកំពុងវិលជាមួយផែនដីដែលមានល្បឿនថេរដូចគ្នាដែរ។

ANSWER: We cannot feel the earth’s movement because we and everything else, including the earth’s atmosphere and oceans, are moving and spinning along with the earth at the same constant speed.

សូមគិតពេលអ្នកជិះក្នុងឡាន អ្នកមានអារម្មណ៏ដឹងថាពេលឡានមានចលនាពេលឡានមានល្បឿថយឬល្បឿនឡើង។ ប៉ុន្តែពេលឡានមានល្បឿថេរអ្នកមិនដឹងពីចលនានៃឡាននោះទេពីព្រោះអ្នកកំពុងមានចលនាជាមួយឡានដែលមានល្បឿនដូចគ្នា។

-          Think about when you ride in a car. You only feel the movement when the car slows down or speeds up. But when the car is moving at a constant speed, you don’t directly feel the movement of the car, because you are moving with it at that same speed.

-          ប្រសិនបើល្បឿននៃផែនដីមានការធ្លាក់ចុះឬឡើងភ្លាមនោះយើងនឹងដឹងភ្លាម។

-          If the earth’s speed were to suddenly speed up or slow down, we would definitely feel it

ព្រះអាទិត្យ

THE SUN

-          ផ្កាយស្ថិតនៅកណ្តាលនៃព្រព័ន្ធសុលឡារបស់យើង

-          Star in the center of our solar system

-          វាមានទំហំ៣៣០,០០០ដងនៃទំហំផែនដី (ប្រហែលមាន១លានផែនដីប៉ិនព្រះអាទិត្យ)

-          330,000 times the size of the Earth (around one million earths would fit in the Sun)

-          ចម្ងាយ១៥០លានគីឡូម៉ែតពីផែនដី

-          150 million km from the Earth

-          អង្គាត់ផ្ចិត = ១.៤លានគីឡូម៉ែតកាត់

-          Diameter = 1.4 million km across

-          សមាសភាពភាគច្រើនដោយឧស្ម័នពីរ គឺ ឧស្ម័នអ៊ីដ្រូសែន និង អេលីយ៉ូម  (អ៊ីដ្រូសែន មាន ៣ភាគ៤ នៅសល់ទាំងអស់ជាឧស្ម័នអេលីយ៉ូម)

-          Composed mostly of two gases- hydrogen and helium (3/4 hydrogen and the rest is helium)

-          ព្រះអាទិត្យគឺទទួលខុសត្រូវសម្រាប់ បរិយាកាសនិងអាកាសធាតុរបស់ផែនដី

-          The sun is responsible for the Earth’s climate and weather

-          ស្នូលនៃព្រះអាទិត្យប្រហែល១៥លានអង្សាសេ

-          The core of the sun is around 15 million degrees C

-          ផ្ទៃនៃព្រះអាទិត្យប្រមាណ៥,៥០០ អង្សាសេ

-          The surface of the sun is around 5,500 degrees C

-           ព្រះអាទិត្យមានដែនម៉ាញេទិកដ៏ខ្លាំង

-          The sun has a strong magnetic field

-          ចំណុចខ្មៅនៃព្រះអាទិត្យ= ចំណុចនៅលើព្រះអាទិត្យដែលលេចចេញមកមើលទៅពណ៌ខ្មៅលើផ្ទៃព្រះអាទិត្យ។ ចំណុចទាំងនោះត្រជាក់ជាងហើយវាបង្កឡើងដោយសារការធ្វើប្រត្តិកម្មជាមួយដែនម៉ាញ៉េទិករបស់ព្រះអាទិត្យដែលមិនអាចយល់បានទាំងស្រុង។ចំណុចខ្មៅនៃព្រះអាទិត្យកើតមានក្នុងកន្លែងលើផ្ទែព្រះអាទិត្យដែលមានភាពសកម្មខ្លាំងពីដែនម៉ាញ៉េទិក។

-          Sunspots = a spot on the sun that sometimes appears on the sun’s surface and looks darker. These spots are cooler and are caused by interactions with the sun’s magnetic fields, which are not fully understood. Sunspots happen in areas of the sun’s surface that has very strong magnetic activity

-          ដុំភ្លើងពន្លឺព្រះអាទិត្យ= គឺជាការផ្ទុះថាមពលនៃម៉ាញ៉េទិកក្នុងបរិយាកាសរបស់ព្រះអាទិត្យដែលបង្កឲ្យផ្ទុះយ៉ាងខ្លាំងធ្វើឲ្យបង្កើនពន្លឺខ្លាំង។ មានកន្លែងផ្ទុកថាមពលនៅក្នុងដែនម៉ាញ៉េទិករបស់ព្រះអាទិត្យនិងពេលថាមពលផ្ទុះចេញវាបង្កឲ្យផ្ទុះចេញដុំភ្លើងពន្លឺព្រះអាទិត្យ។ យើងមិនអាចឃើញដុំភ្លើងផ្ទុះដោយភ្នែកទទេនោះទេប៉ុន្តែយើងអាចមើលឃើញតាមរយៈកែវឆ្លុះ (តេលេស្កូប) ឬឧបកណ៏ពិសេស។

-          Solar flares = a large explosion of magnetic energy in the sun’s atmosphere that causes an intense burst of increased brightness. There is energy stores in the sun’s magnetic fields, and when this energy is released, it causes this solar flare explosion. You cannot see solar flares with your own eyes, but can only be seen through telescopes and special space equipment

ទំនាក់ទំនងជាមួយផែនដី

Relationship with the Earth

-          ប្រសិនបើមិនមានព្រះអាទិត្យទេវាក៏មិនជីវិតលើផែនដីដែរ។

-          If it weren’t for the sun, there would be no life on Earth

-          អន្តរកម្មនិងការធ្វើប្រតិ្តកម្មឧស្ម័ននៅលើព្រះអាទិត្យ (ឧស្ម័នអេលីមនិងអ៊ីដ្រូសែន) បង្កើតថាមពលយ៉ាងធំសំបើម។ ​ភាគច្រើនថាមពលទៅក្នុងលំហប៉ុន្តែថាមពលខ្លះធ្លាក់លើផែនដី។

-          The interactions and reactions the gases on the sun (helium and hydrogen) create a very large amount of energy. Most of this energy goes out into space, but some of this energy still falls on our earth.

-          ថាមពលនេះធ្វើឲ្យភពរបស់យើង កម្តៅ វាការពារយើងពីអាកាសធាតុចុះត្រជាក់ខ្លាំងដ៏គ្រោះថ្នាក់​វាធ្វើឲ្យយើងមានអាកាសធាតុប្រកបដោយផាសុខភាព

-          This energy heats our planet, preventing us from cooling down to a dangerous temperature, and keeping us at a comfortable temperature

-          រុក្ខជាតិក៏យកផាមពលពីព្រះអាទិត្យផងដែរដើម្បីរស់នៅ និងរុក្ខជាតិផ្តល់ឲ្យយើងនូវអ្វីជាច្រើនដែលយើងត្រូវការរៀងរាល់ថ្ងៃសម្រាប់ជីវិត​ (ប្រេងទៅជាឧស័្មនសម្រាប់ចាក់ឡាននិងម៉ូតូ)

-          Plants also take in energy from the sun in order to live, and plants provide us with many other things we need for everyday life (oil turned to gas for our cars and motors)

-          ទំនាញរបស់ព្រះអាទិត្យអាចរក្សាឲ្យផែនដីវិលជុំវិញព្រះអាទិត្យ។

-          The gravitational pull of the sun keeps the earth in a consistent orbit around the sun

ព្រះច័ន្ទ

The Moon

-          ព្រះច័ន្ទជាចំណាំងពន្លឺរបស់​ព្រះអាទិត្យ

-          Moon reflects the sun’s light

-          យើងអាចឃើញព្រះច័ន្ទប៉ុណ្ណាវាអាស្រ័យតាមទីតាំងទំនាក់ទំនងព្រះច័ន្ទនិងផែនដី។

-          How much we see of the moon depends on the moon’s position in relation to the sun and earth

-          អង្កត់ផ្ចិត= ៣,៤៧៥គីឡូម៉ែតវាប្រមាណជា១/៤នៃទំហំផែនដី

-          Diameter = 3,475 km, making it about ¼ the size of earth

-          ចម្ងាយពីផែនដីទៅព្រះច័ន្ទ មាន៣៨៤,៤០០​គីឡូម៉ែត

-          The moon is 384,400 km from earth

-          ព្រះច័ន្ទវិលជុំវិញផែនដីហើយវាវិលជុំវិញមានរយៈពេល២៧ថ្ងៃដើម្បីវិលជុំផែនដីក្នុងពេលមួយដង។

-          The moon is orbiting around the earth, and it takes the moon around 27 days to go around the earth once

-          ផែនដីក៏វិលនៅលើអ័ក្សរបស់វាដែរ ប៉ុន្តែវាចំណាយពេលដូចគ្នានៃពេលវេលាសម្រាប់ព្រះច័ន្ទវិលជុំវិញខ្លួនឯងដូចវាវិលជុំវិញផែនដីដែរ។​ពីព្រោះការនេះធ្វើឲ្យយើងតែងតែមើលឃើញដូចគ្នានៃព្រះច័ន្ទពីផែនដី។

-          The earth is also rotating on its axis, but it takes the same amount of time for the moon to rotate around itself as it does to orbit around the earth. Because of this, we only always see the same side of the moon, from earth

-          ទោះបីជាព្រះច័ន្ទតូចជាងផែនដីក៏ដោយ វានៅតែមានឥទ្ធិពលលើផែនដី

-          Even though the moon is smaller than earth, it still has an effect on earth

-          ទំនាញរបស់ព្រះច័ន្ទទាញផែនដីដែលបង្កឲ្យមានទឹកនាជនិងទឹកជោរ

-          The moon’s gravitational pull on the earth causes rises and falls in the sea levels, which we call tides. High tides are when water bulges up and low tides are when water drops down.

-          ទំនាក់ទំនងទំនាញព្រះច័ន្ទនិងផែនដីមានឲ្យគ្នាទៅវិញទៅមកគឺគ្រាន់តែត្រឹមត្រូវគឺរក្សាឲ្យព្រះច័ន្ទនិងផែនដីឋិតក្នុងគន្លងខ្លួនឯងដូច្នេះវាបង្កឲ្យមានអាកាសធាតុមានស្ថេរភាពនិងមានចលនាបានទាំងពីរ។

-          The gravitational relationship the moon and earth have on each other is just right, keeping both of them in the exact orbit they need to be in, causes a stable climate and movement of both

-          ផ្ទៃនៃព្រះច័ន្ទគឺជាថ្មវាក៏គ្រប់ដណ្តបដោយរណ្តៅដោយអាចមន៏ផ្កាយបះលើព្រះច័ន្ទ។ គឺដោយសារនៅលើឋានព្រះច័ន្ទមិនមានអាកាសធាតុទេដូច្នេះរណ្តៅមិនបាត់ទៅណាទេ។

-          The surface of the moon is very rocky. It is also covered in craters formed by asteroids hitting the moon. Because there is no weather on the moon, the craters have not gone away​

-          ព្រះច័ន្ទមានសីតុណ្ហភាពស្តើងដូច្នេះស្រទាប់ធូលីដីពេលស្នាមជើងអាចនៅជាច្រើនឆ្នាំ។ ភាពខ្វះនៃបរិយាកាសវាក៏បង្កឲ្យមានសីតុណ្ហនៅលើព្រះច័ន្ទខុសៗគ្នា។ សីតុណ្ហភាពពេលថ្ងៃអាចឈានដល់១៣៤ អង្សាសេហើយពេលយប់មានសីតុណ្ហភាព -១៥៣ អង្សាសេ។

-          The moon has a very thin temperature so a layer of dust, footprint, can stay for many years. The lack of atmosphere also causes temperatures on the moon to vary: daytime temperatures could reach around 134 C and night time -153 C

-          ព្រះច័ន្ទឆ្លងកាត់តាមដំណាក់កាលជាកន្លែងមើលទៅព្រះច័ន្ទខុសគ្នា។ ផ្ទៃនៃព្រះច័ន្ទដែលយើងមើលឃើញមានការផ្លាស់ប្តូរវាអាស្រ័យការផ្លាស់ប្តូរទីកន្លែងនៃព្រះច័ន្ទនិងព្រះអាទិត្យទំនាក់ទំនងទៅនឹងផែនដី។ ដំណាក់កាលនេះគឺវាបានបង្កើតឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរមុំ (ទីកន្លែង) នៃផែនដី ព្រះច័ន្ទនិងព្រះអាទិត្យដូចជាព្រះច័ន្ទវិលជុំវិញផែនដី។

-          The moon seems to go through phases, where it looks different. This amount of the moon that we see changes according to the changing positions of the moon and sun in relation to the earth. These phases are created by changing angles (positions) of the earth, the moon and the sun, as the moon orbits the earth.

-          អ្នកតារាវិទូ​(អ្នកវិទ្យាសាស្រ្តពីភព) លោកហ្គាលីអូ ជាមនុស្សដំបូងប្រើកែវពង្រីក (តេលេស្កូប) និងធ្វើការអង្កេតមើលពីព្រះច័ន្ទរបស់យើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៦០៩

-          An astronomer (space scientist) Galileo was the first person to use a telescope and make observations about our moon in 1609

-          ក្នុងឆ្នាំ១៩៥៩ សហភាពសូវៀត (ប្រទេសរួស៊ី)បានបញ្ជូនយានអាកាសទៅព្រះច័ន្ទមុនគេហើយមកវិញជាមួយរូបភាពជ្រុងចម្ងាយឆ្ងាយ។

-          In 1959, the Soviet Union (Russia) send the first spacecraft to the moon and came back with pictures of its far side

-          ក្នុងឆ្នាំ១៩៦៩ តារាវិទូ សហរដ្ឋអាមេរិកបានចុះចតនៅលើឋានព្រះច័ន្ទមានឈ្មោះអាប៉ូឡូទី១១។ មនុស្សដំបូងបានចុះដើរលើឋានព្រះច័ន្ទគឺលោក ណេលអាំស្រង និង​លោកប៊ូស អាលឌ្រីន និង​លោកមាយខល ខូលីន។ វាចំណាយរយៈពេល៤ថ្ងៃសម្រាប់មនុស្សទាំងនេះធ្វើដំណើរទៅហើយបានចុះចតលើឋានព្រះច័ន្ទ។ នៅថ្ងៃទី២០ ខែកក្កដាឆ្នាំ១០៦៩ លោកអាំស្រងបានក្លាយជាអ្នកដំបូងគេបានដើរលើឋានព្រះច័ន្ទ។ គាត់និងលោកប៊ូសអាឌ្រីនបានដើររយៈពេល៣ម៉ោងនៅលើឋានព្រះច័ន្ទ។ ពួកគេបានធ្វើការពិសោធន៏ ពួកគេបានប្រមូលដុំថ្មនិងធូលីព្រះច័ន្ទ និងពួកគេបានដាក់ទង់ជាតិអាមេរិកផងដែរជាសញ្ញា។ បន្ទាប់ពីបេសកម្មអាមេរិកបានបញ្ជូនយានអវកាសចំនួន៥ទៅលើឋានព្រះច័ន្ទ។ ឋានព្រះច័ន្ទគឺនៅតែជារាង្គនៅក្នុងលំហដែលមនុស្សបានទៅទស្សនា។

-          In 1969, the United States landed the first astronauts on the moon on a space mission called Apollo 11. The first men to walk on the moon were Neil Armstrong, Buzz Aldrin, and Michael Collins. It took these men 4 days to travel to and land on the moon. On July 20, 1969, Neil Armstrong became the first man to walk on the moon. He and Buzz Aldrin walked around for three hours. They did experiments, they collected rocks and dirt from the moon, and they put a US flag on the moon as well as a sign. After this first mission, the US sent 5 more spacecraft up to the moon. The moon is still the only body up in space that humans have ever visited.